Nog even en dan lopen de kinderen weer een optocht met hun Palmpasen stok. Voorafgaand aan de optocht is er veel werk te verrichten. De kinderen maken een broodhaantje, rijgen een gedroogde vruchten slinger en versieren de uitgeblazen eieren voor aan hun stok. Maar wat symboliseren al deze gebruiken en hoe gaan we te werk? En hoe vertaal je de gebruiken naar een kleine viering thuis?
Achtergrond Palmpasen
De zondag voor Pasen is het Palmzondag, de dag waarop traditiegetrouw de Palmprocessie gelopen werd. Het is ook de eerste dag van de Stille Week, de dag waarop we de feestelijke intocht van Jezus in Jerusalem herdenken en vieren. Tijdens de processie was het een traditie om (gezegende) takken als symbool van vruchtbaarheid voor het nieuwe oogstseizoen mee te dragen. Later ging men deze takken versieren met eieren, vruchten, linten en brooddeegfiguren. En zo kreeg deze traditie langzaam vorm naar de Palmpasen optocht zoals wij die nu kennen. Op de meeste scholen lopen we op de vrijdag voor de Palmzondag met de Palmpasenstok door de buurt. Vele paasliedjes klinken tijdens het lopen, en we begroeten de lente, als nieuw begin.
Zware thema’s
Naast het begroeten van de lente staan Palmpasen en de Stille Week bol van de symboliek. In de Stille Week komen thema’s aan bod die verwijzen naar de kruisiging en wederopstanding van Jezus. Het Paasverhaal verteld het verhaal van Jezus die binnengehaald als koning, verraden werd en moest lijden. Voor kleine kinderen zijn thema’s als belijdenis, schuld en boete vaak nog te zwaar, en deze thema’s zeggen hun nog niet zoveel. Voor hen zijn de verwijzigen naar de komst van de lente, en het besef van de kringloop van het leven vaak al genoeg. Praktisch zien we veel verschillen in de vertaalslag van de symboliek naar de uitvoering. Afhankelijk van de achtergrond en de leeftijd geeft men zijn eigen invulling aan de Paassymboliek.
De symboliek van de Palmpasenstok
Zoals gezegd zijn er veel verschillen in de uitvoering van de Palmpasen viering, en zo ook in het maken van een Palmpasenstok. Grofweg zien we vaak twee verschillende uitvoeringen. Een stok met een kruisvorm, verwijzend naar de kruisiging van Jezus. En een stok met een hoepelvorm, verwijzend naar de zon. Op beide stokken prijkt een broodhaantje in de top als symbool voor het overwinnen van het licht. Het haantje staat ook symbool voor het verraad van Jezus én voor het begin van een nieuwe dag en nieuw begin. De stok versieren we met groene linten, en soms ook met groene takken als buxus. Het groen en de takken staan symbool voor de Palmtakken waarmee Jezus tijdens zijn intocht werd toegejuicht. Een symbool voor hoop en het eeuwige leven, of verwijzend naar de natuur als teken van de eeuwige kringloop. Aan de stok vinden we ook slingers van gedroogde vruchten, als verwijzing naar een vruchtbaar seizoen en om de zonnekracht die ze deden drogen te eren. Als laatste vinden we uitgeblazen eieren aan de Palmpasenstok, als verwijzing naar de opstanding uit de dood én de drie-eenheid van lichaam, ziel en geest.
De voorbereidingen in de klas, het maken van de zon
In onze kleuterklas dragen de kinderen wel een kruisvormige stok. Om toch te verwijzen naar de zon maken de kinderen er een zelf, die we aan de stok hangen. Voor oudere kinderen is het een goede oefening om te werken met een werktekening. Zelf de stappen van het proces volgen en overzien, en zelfstandig aan de slag. Een goede oefening voor de eerste klas, waar men vaker zelfstandig zal werken. Op de werktekening staan alle stappen uitgebeeld, en met wat overleg hier en daar onstaan de eerste zonnen!
Het wikkelen van de stokken
Nadat de in de natuur gevonden stokken tot kruis zijn vermaakt, versieren we ze met crepe papier linten en buxus takken. Een groene kleur als basis, deze wikkelen we om de gehele stok. Vervolgens wikkelen we kruislings twee andere kleuren om de stok. Voor kleuters is dat nog best een opgave! Als de stok is versierd bevestigen we op de horizontale kant buxustakken, met een gekleurd touwtje blijft alles goed op zijn plek.
Uitgeblazen eieren versieren
Het uitblazen van eieren is een leuk karwijtje om samen te doen. Het uitgeblazen ei kunnen we weer gebruiken om het haantje mee in te smeren, of een lekker roerei te maken. Prik voorzichtig met een naald een gaatje in de eierschaal. Als je door de schil heen hebt geprikt, steek je de naald wat dieper om ook de dooier stuk te prikken. Aan de andere kant van het ei prik je ook een gaatje, net iets groter dan aan de andere kant. Nu kun je met een rietje, of gewoon met de mond het ei uitblazen. Een touwtje met een houten kraal zorgt ervoor dat het ei blijft hangen, en we ze aan de Palmpasen stok kunnen hangen. In de klas stempelen de kleuters een versiering, en de oudste kleuters proberen een patroon te stempelen. Naast stempelen zijn er natuurlijk veel meer mogelijkheden om eieren te versieren, met scheerschuim en natuurlijke verf kun je eieren marmeren. Ook planten en bloemen maken mooie afdrukken als je deze samen met de eieren in natuurlijke verf kookt. Hoe je dat doet lees je in deze blog.
Haantje op een stokje
Om bovenaan de stok een haantje te laten prijken bakken we van brooddeeg een mooi haantje. Op sommige scholen kiezen ze voor een zwaan, een symbool voor het Keltische zonnedier. Voor een mooi haantje leggen we het brooddeeg in een “U” vorm neer en met een schaar knippen we de vleugels en de kam in. Kipknippen noemen de kleuters dit, en het is veruit het meest favoriete onderdeel van de Palmpasenstok! Het uitgeblazen ei kunnen we over het deeg strijken, zo wordt deze straks mooi goudbruin. Een geweld rozijntje als oog geeft het haantje een gezicht. Voordat we de haan op de stok prikken, wikkelen we wat huishoudfolie om de top van de stok. Niet alleen glijdt de haan makkelijker op de stok, het voorkomt ook houtresten in het brooddeeg!
Vruchtenslingers en pittenzakjes
De stok is bijna klaar en we maken nog slingers van gedrogde vruchten. Ook dit is weer een goede oefening voor het patronherhalen en daarmee de basis van rekenvaardigheid. Naast gedroogde vruchten zien we aan veel Palmpasenstokken ook pelpinda’s, zo kunnen we na de tocht ook de vogels nog blij maken. Op onze school worden er ook kleine zakjes met pompoenpitten gehangen. Een overblijfsel uit de lichtfeestenperiode, die nu weer de grond in mogen voor een nieuwe levenscyclus. Het rijgen van de zakjes kunnen de kleuters ook zelf, en is motorisch een fijne oefening.
De Palmpasentocht
Nu alles klaar is en Palmpasen in zicht is, vieren we in de klas het jaarfeest. We eten gezamenlijk een Paasontbijt, luisteren naar een mooi Paasverhaal en zoeken eieren in de schooltuin. Als we de optocht gaan lopen nemen we ook een grote stok mee, om te weg te schenken. Wat een feestelijk gezicht, en de kinderen zingen uit volle borst de liederen mee. Als we bij het schenken van de stok zelf ook nog een paasei mogen uitzoeken is het feest compleet. De eerste haantjes sneuvelen onderweg al, want lopen met zon mooie en lekkere versierde stok is wel een uitdaging! Bij terugkomst op school genieten we nog na, volgende week staan we nog uitgebreid stil bij het komende Paasweekend.
Palmpasen thuis vieren
Om thuis Palmpasen te vieren met kinderen kun je net als hierboven een mooie Palmpasenstok maken. Een klein rondje in de buurt lopen, en feestelijke Paasliedjes zingen geeft vaak al genoeg verwondering. Ook kun je de jaartafel extra feestelijk versieren, met een Palmpasen ansichtkaart en bijvoorbeeld een mooi voorjaarstuintje of een lenteschaal. Natuurlijk zijn er in de Paasperiode genoeg creatieve ideeen om de Paassfeer in huis te halen, het verven van eieren met verschillende materialen is daar een voorbeeld van. Fijn jaarfeest en Paasperiode!
