Sint-Maarten is het eerste lichtfeest dat ons begeleid op weg naar Kerstmis. Een feest vol symboliek met zijn eigen gebruiken en tradities. Maar wat is de achtergrond van het uithollen van een knol of aardevrucht voor een licht lantaarn, en hoe doe je dit? En wat is de verdere symboliek van dit feest?
Licht in het donker
De herfst is op zijn hoogtepunt en we naderen de winter. In de natuur kan je zien dat alle bomen hun laatste bladeren laten vallen, en de dieren trekken zich terug. Op het land worden de laatste gewassen geoogst, de aardvruchten zoals wortelen en aardappels blijven tot het laatst in de grond.
Met Sint-Maarten brengen we het eerste licht naar binnen, om ons in deze donkere tijd te verlichten. We hollen aardvruchten uit om een lantaarn te maken. Het licht en energie dat in deze vruchten zo lang onder de grond bewaard bleef, mag nu binnen schijnen. Zo kunnen we zien dat er in al het donker ook licht te vinden is.
Oorsprong en achtergrond
Een groep jonge mannen was op bevel van de keizer uit Italië naar Frankrijk vertrokken. Ze moesten zich haasten om het dichtstbijzijnde dorp te bereiken voor het donker. Het was nat en koud en de straten spiegelglad. De mannen werden ongeduldig en besloten hun paarden aan te sporen om het dorp te bereiken voor de poorten zouden sluiten. Een man bleef achter, de jonge ridder Maarten. Hij maakte zich zorgen om zijn trouwe paard en reed voorzichtig en rustig. Met zijn mantel voor zijn gezicht geslagen tegen de snijdende kou bereikte hij het dorp laat in de avond. Bij de poort zat een arme man gekleed in lompen en bibberend van de kou. Maarten sneed zijn mantel doormidden, een helft voor de man en de andere helft voor zichzelf. In de nacht verscheen Christus in de gestalte van de bedelaar in Maarten zijn kamer, zijn halve mantel om zijn schouders. Hij sprak tot de engelen en beloonde Maarten voor zijn daden. Maarten liet zich, zo onder de indruk van wat er die nacht gebeurde, dopen. Hij inspireerde in zijn verdere leven vele anderen. Hij leefde zijn leven met goedheid, liefde en opoffering.
Aardvruchten als lantaarn
Op veel scholen wordt op 11 november een Sint-Maarten optocht gelopen. De kinderen gaan met hun lantaarns langs de deuren om te bedelen.
Aardvruchten zijn vanwege de licht symboliek de aangewezen soort om uit te hollen tot lantaarn. Vanwege de dikke structuur zijn ze wel wat lastig te hanteren en bewerken voor kinderen. Veel mensen kiezen dan ook vaak voor het uithollen van pompoenen, wellicht ook door Amerikaanse Halloween invloeden. Toch zijn er een aantal aardvruchten die juist heel handig zijn als lantaarn voor kleine kinderen.
Een peuter of kleuterhandje is maar klein, en vaak ontbreekt het nog aan veel kracht. Een knol aan een stok is best zwaar en kan behoorlijk door gaan wegen op een lange tocht. Kleine aardvruchten zijn ook zeer geschikt, en geven ook nog eens een bijzonder licht. Een klein bietje geeft bijvoorbeeld een prachtig warm paars licht met een kaarsje erin. Een kleine aardappel, wortel, (suiker)biet, selderij of pastinaak zijn een goede basis voor een Sint-Maarten lantaarn. Hieronder lees je hoe je eenvoudig een pastinaak kan uithollen. Het kind kan de vrucht in zijn geheel vasthouden, wat makkelijk lopen is.
Benodigdheden
- Een lepel, of ander gereedschap waarmee je kan hollen.
- Een guts of ander snij gereedschap.
- Een bakje of schone doek om de pulp van de vrucht te bewaren, deze kan je later weer verwerken in een gerecht.
- Een paar (lucifer) houtjes om het kapje vast te zetten.
- Waxinelichtje.
Werkwijze
Begin met het afsnijden van de bovenkant, zo’n 2-3 cm dik. De binnenkant van het kapje wordt iets uitgehold. Dit kapje komt later weer boven op de lantaarn, dus maken we er wat lucht gaten in zodat het lichtje straks niet dooft.
Hierna beginnen we met het uithollen van de vrucht, hoe lager het lichtje komt, hoe meer je kan versieren en hoe zichtbaarder die versieringen zijn. De wanden moeten ongeveer een halve tot hele cm dik blijven. Als je diep genoeg hebt gehold kijk je of het waxinelichtje er stevig in kan blijven zitten.
Als het lichtje zijn plek heeft kunnen we de buitenkant versieren, met een guts kunnen we versieringen uit de schil snijden, zonder door de wanden heen te steken. Wij kiezen voor de zon, de maan en de sterren, zoals we zingen in een van de Sint-Maarten liedjes.
Eenmaal versierd kan het kapje weer op de lantaarn, met (lucifer) houtjes blijft deze stevig op zijn plek. De lantaarn is nu af, en het kind kan hem veilig hanteren!
Sint-Maarten op de seizoenstafel
De lantaarn kan je in een (glazen) potje zetten en nog enkele dagen binnen goed houden. Het staat sfeervol op de jaartafel. In mijn webshop is ook een Sint-Maarten kaart te koop, om de seizoen tafel nog meer aan te kleden.
De Sint-Maarten periode laten leven en aanzetten tot spel? Lees in deze blog over tafelspelletjes, en hoe je het verhaal van de dwerg met zijn lantaren laat leven.
