Vanaf een jaar of 8 kan een kind vaak prima overweg met een zakmes en zakzaag. Niet alleen geeft het veel spelmogelijkheden en creatieve verbreding op bijvoorbeeld de camping of een vrije middag. Het vergroot ook het zelfvertrouwen, de zelfstandigheid en de motoriek. Omgaan met gevaarlijke gereedschappen en risicovol spelen is voor veel opvoeders nog best een uitdaging. Want wat kan je verwachten van een kind op jonge leeftijd, en welke afspraken kun je maken?
Risicovol spelen
Bij risicovol spelen gaan kinderen aan de slag met spannende, uitdagende en avontuurlijke activiteiten, waarbij een risico bestaat op een (kleine) verwonding. Kinderen testen en verleggen hun grenzen door nieuwe activiteiten uit te proberen en hun angsten te overwinnen. Door onder begeleiding fouten te kunnen maken, en hiervan te leren worden kinderen zich zelf ook bewust van de risisco’s. Zo wordt het gevaar uiteindelijk kleiner en de vaardigheden groter. Een belangrijke manier van ontwikkeling dus!
Er zijn verschillende vormen van risicovol spel, zo valt bijvoorbeeld bomen klimmen onder spelen op hoogte.
Spelen en oefenen met gevaarlijke voorwerpen
Een andere vorm van risicovol spelen is het omgaan met een zakmes, zakzaag en ander gevaarlijk gereedschap. Door te oefenen met harde, scherpe, zware en/of hete voorwerpen en materialen leren kinderen welke risico’s het met zich meebrengt. Doordat ze ervaringen kunnen opdoen worden de vaardigheden ook groter, en zo verbeteren ze motoriek, zelfvertrouwen en zelfstandigheid. Binnen de natuur en moestuinlessen op school leren de kinderen koken op vuur. Niet alleen is het van grote waarde als kinderen zelf vuur leren maken, ook het voorbereidend werk hoort erbij. En dus wordt er geleerd welk hout geschikt is om een vuurtje te porren, maar ook hoe een bijl gehanteerd moet worden! Het enthousiasme en gevoel van trots dat kinderen tijdens deze lessen laten zien is onbeschrijfelijk. Het wakkert de liefde voor de natuur aan, en het geeft kinderen basisvaardigheden voor zelfredzaamheid. Daar komt bij dat een groter kind dat veilig uit de voeten kan met gevaarlijk gereedschap zich ook minder snel zal vervelen op een camping of een luie zondag. Alle reden om eens te gaan oefenen met een zakmes, bijl, hamer of zakzaag!
Welk gereedschap op welke leeftijd
Maar op welke leeftijd is een kind nu klaar voor deze vorm van risicovol spel? Natuurlijk is dat afhankelijk van veel factoren, en van de mate waarin afspraken gemaakt en gehanteerd kunnen worden. Niet ieder kind kan omgaan met grotere verantwoordelijkheden, en niet elk kind heeft evenveel controle over zijn motoriek of concentratie. Er zijn wel een aantal richtlijnen voor het veilig gebruiken van bijvoorbeeld een zakmes. Zo kun je inschatten en meekijken of een kind met deze richtlijnen om kan gaan, en in welke mate je dat misschien eerst verder samen moet oefenen. Over het algemeen zijn kinderen vanaf 8 jaar prima in staat om om te gaan met scherpe gereedschappen als een zakmes en (zak)zaag.
Richtlijnen veilig gebruik zakmes
- Een zakmes is gereedschap, nooit een wapen en ook niet voor een grapje
- Berg een zakmes na gebruik altijd op. Gebruik een schede of hoes om het mes in op te bergen en laat het niet zomaar slingeren.
- Zit tijdens het gebruik van het mes. Loop of ren niet met een mes in de hand.
- Snijd en beweeg het mes van je lichaam af tijdens het gebruik.
- Zorg dat er altijd een armlengte afstand tussen jou en een ander zit als je je mes gebruikt.
- Wanneer je het mes aan een ander geeft, zit het mes altijd in een hoes of schede. Zo voorkom je verwondingen.
- Gebruik het zakmes niet om spullen te beschadigen. Gebruik alleen wat je nodig hebt uit de natuur, en kerf niet in levende bomen.
- Met een zakmes wordt nooit gegooid.
Een veilig zakmes kopen
Er zijn heel verschillende soorten messen op de markt. Voor het allereerste gebruik kun je het beste een beginnersmes aanschaffen. Zo’n eerste mes heeft een afgeronde punt en een doorslip beveiliging waardoor vingers niet zomaar langs het lemmet kunnen glijden. Persoonlijk geef ik de voorkeur aan een mes dat niet in kan klappen, maar een vast lemmet heeft. Het in- en uitklappen geeft ook weer risico’s en met een stevige schede dat aan de broekrand bevestigd kan worden heb je niet minder voordelen. Het beginners zakmes van Morakniv (pro C safe) is heel geschikt, en budget vriendelijk. Voorheen was er ook een houten beginners exemplaar van Morakniv, de Morakniv Rookie. Helaas is deze nog maar moeilijk te vinden, en zijn veel zakmessen nu veelal van kunsttof. Er zijn nog wel veilige houten exemplaren, het outdoormes van Haba terra kids heeft welliswaar een ietwat scherpere punt, maar ook een dubbele doorslip beveiliging.
Spelenderwijs aanbieden
Natuurlijk stuur je je kind niet ineens alleen met een zakmes het bos in, leren omgaan met gevaarlijke gereedschappen en materialen doe je het liefst spelenderwijs. Op de vrijeschool wordt vaardigheid met materiaal en gereedschap ook door de jaren heen aangeboden aan kinderen. Bij de peuters leren de kinderen omgaan met scharen, prikpennen en borduurnaalden. Om vervolgens bij de kleuters spelenderwijs kennis te maken met timmeren, prikvilten en figuurzagen. Uiteindelijk zien we vijfdeklassers veilig omgaan met brandpennen en houtbewerkingsgereedschap als schaven, hamers en gutsen. Het aanleren van die vaardigheden en het leren inschatten en omgaan van en met risico’s maakt kinderen zelfstandiger en verstandiger met gevaarlijke materialen. Geef je kind eens een middag zakmes, timmer of vuurtje stoken les. Je zal zien dat het zelfvertrouwen en de zelfredzaamheid groeit. Het omgaan met gevaarlijke situaties en materialen zit hem niet in het weghouden hiervan, maar het ermee leren omgaan!
Meer buitenspel
Een geschikte activiteit om eens samen aan de slag te gaan met een handboor en een (zak)zaag is het maken van een mini jaartafel van hout. En wil je meer lezen over de spelontwikkeling van het oudere schoolkind, en zoek je offline alternatieven voor deze groep kinderen? In deze blog lees je alles over het spel van deze kinderen.
