Op 2 februari vieren we Maria Lichtmis, of het lichtjesfeest zoals ze het op sommige scholen noemen. We vieren de terugkeer van het licht en het ontluiken van het voorjaar. Op deze dag eren we de moeder van al het aardeleven. We verwerken stompjes kaarsen, verwelkomen de wortelkindjes en bakken pannenkoeken. Maar wat is de achtergrond hiervan, en hoe vier je Maria Lichtmis thuis?
Oorsprong van het jaarfeest
In de Christelijke tradities verwijst Maria Lichtmis naar het reinigingsritueel dat Maria precies 40 dagen na Kerstmis uitvoerde. Zij reinigde zichzelf 40 dagen na de geboorte van het Kerstkind, op 2 februari. Op deze dag worden kaarsen gezegend, een lichtmis gehouden en sluit men de Kerstperiode af. Maria is de moeder van God, en daarmee de scheppende kracht van nieuw leven. In niet Christelijke tradities wordt diezelfde scheppende kracht gevonden in Moeder Aarde. Net als vroeger bij de Kelten en Romeinen, wordt er op 2 februari stil gestaan bij de uitademing van de aarde. Zaden ontkiemen, de aarde is vruchtbaar en de lente ontluikt.
Vrouw Holle als Moeder Aarde
2 Februari is ook de dag van Vrouw Holle, de Moeder Aarde zoals we die kennen uit de sprookjes van Grimms. Waar zij uitrust, ontkiemen de mooiste bloemen. Waar zij haar voet de aarde raakt, wordt de akker gezegend met vruchtbaarheid. Een prachtig verhaal dat verwijst naar innerlijke reiniging.
Sint Maarten steekt het kaarsje aan, Maria blaast hem uit
Met Sint-Maarten, 40 dagen voor Kerstmis, brachten we het licht naar binnen. In een aardeknol ontstaken we een lichtje. Hiermee konden we in de donkere dagen herinneren dat er licht onder de aarde op ons wachtte. Met Maria Lichtmis, 40 dagen na Kerstmis, brengen we het licht weer naar buiten. Vanaf nu is kaarslicht niet meer nodig, de dagen worden langer en het licht is om ons heen.
Walnootkaarsjes en drijfkaarsen
Met Maria Lichtmis brengen we het licht weer terug naar buiten en geven we het terug aan de aarde. De stompjes en restjes kaarsen die over zijn van de donkere dagen, kunnen we omsmelten tot drijfkaarsen. Ook kun je walnoten bootjes maken door deze te vullen met de omgesmolten restjes of met bijenwas. Hiervoor kraak je voorzichtig een noot open, vul je de schaal met gesmolten bijenwas of kaarsvet en plaats je een stukje lontdraad als de was eenmaal stolt. Let wel op dat gewone kaarsen vaak parafine bevatten en je het omsmelten dan liever buiten doet.
Pannenkoeken als traditie
Een andere traditie met Maria Lichtmis is het maken en eten van pannenkoeken! Waar deze traditie vandaan komt is onduidelijk. Zo zou de ronde vorm van de pannenkoek verwijzen naar de terugkeer van de zon. In België kon de plattelandsbevolking maar op twee dagen van baan veranderen, namelijk op 11 november (Sint-Maarten) en 2 februari (Maria Lichtmis). Dat was een feestelijke gebeurtenis die gevierd werd met haardkoeken. Later zou dit gebruik dan veranderd zijn naar het eten van pannenkoeken. Een oud gezegde luidt: ‘er is geen vrouwke zo arm, of ze maakt op lichtmis haar panneke warm’. Wie op 2 februari ’s avonds pannenkoeken eet, zou volgens het volksgeloof het hele jaar door rijk en gelukkig zijn.*
Maria Lichtmis in de peuter en kleuterklassen
Met de kinderen in de peuter en kleuterklassen eten we natuurlijk ook pannenkoeken op het lichtjesfeest. In een grote bak water laten we onze walnootbootjes varen. Ieder kind kiest zijn favoriete lichtfeest liedje van afgelopen periode. En zo zingen we over Sint-Maarten, Advent, Sint Nicolaas, Kerstmis en Driekoningen en sluiten daarmee de lichtfeestperiode af. Ook gaan we met Maria Lichtmis op zoek naar de eerste sneeuwklokjes en voorjaarsbloemen. Als we een sneeuwklokje vinden zetten we er een mandarijnen lichtje bij, zo moedigen we de bolletjes aan en geven we warmte en licht terug. In de klas wordt er in deze periode ook voorgelezen uit de Wortelkindjes (Sybille van Olfers), Olles skitocht (Elsa Beskov) en de verhalen van kabouter Tomte Tummetot (Astrid Lingerden). Voor de oudere kleuters is het verhaal van Vrouw Holle (Wilhelm Grimm) in deze periode heel goed geschikt.
Maria Lichtmis thuis vieren
Met pannenkoeken, walnoten kaarsjes, lichtfeestliedjes en mandarijnen lichtjes heb je zo alles in huis om ook thuis stil te staan bij dit jaarfeest. Kijk naar de natuur en ervaar dat ze bezig is met een uitademing. Sta stil bij je leven en reinig wat er nog schoongemaakt moet worden voor de nieuwe cyclus. Hiernaast vinden kinderen het ook enorm leuk om sneeuwklokjes wakker te maken met een belletjes sneeuwklokjes ketting. Thuis aanzetten tot fantasie en nabootsingspel kan met een prachtige linnen speelcape, zodat er net als Maria gespeeld kan worden. In deze periode is het maken van een sneeuwklokjes tekening, of nat in nat schildering ook erg passend.
Een fijn jaarfeest!
* Bron: erfgoedorganisatie Histories over Maria Lichtmis.
