Bomen klimmen, een favoriete bezigheid van veel kinderen. Veel ouders houden daarentegen hun hart vast als een kind hoog in de boom klimt. Hoe ga je hier als ouder of begeleider mee om? Waar liggen de grenzen, en hoe ga je om met waaghalzen? Bomen klimmen voor beginners, bomen klimmen doe je zo!
Risicovol spelen
Bomen klimmen valt onder risicovol spelen. Door activiteiten te ondernemen die uitdagend en grensverleggend zijn, ontwikkelen kinderen veel vaardigheden waar ze later de vruchten van plukken. Maar wat leren ze nu precies van bomen klimmen?
- Een positieve houding, zelfvertrouwen en doorzettingsvermogen
- Een goede risico inschatting
- Een betere motorische vaardigheid, balans, en lichaamsbesturing
Controle over het lijf
Door het oefenen met balans, en lichamelijke grenzen op te zoeken krijgt een kind een beter gevoel over het kunnen van zijn lijf. In een boom leer je veel over balans en je eigen kracht. Op jonge leeftijd je lichaam leren besturen geeft een voorsprong op latere leeftijd. Zeker als er nog een groeispurt aankomt, is het enorme winst als je al geleerd hebt hoe je je spieren onder controle kan krijgen.
Met het nemen van risico’s kan een kind leren om te gaan met uitdagingen en grenzen. Een grens verleggen geeft zelfvertrouwen en is goed voor de zelfstandigheid van een kind. Een grens overschrijden leert een kind de volgende keer voorzichtiger te zijn. Door steeds opnieuw risico’s in te schatten zoals met het klimmen, leggen we een basis om later juiste afwegingen te kunnen maken als zich een risicovolle situatie voordoet.
Angst voor verwondingen en ongelukken
Veel ouders houden hun hart vast als kinderen risicovol spelen en hoog in een boom klimmen. De angst voor ernstige valpartijen en verwondigen is soms groot. Fijn om te weten dat onderzoeken* aantonen dat risicovol spelen niet zorgt voor meer of ernstigere ongevallen. De letsels door het spelen bestaan voornamelijk uit schaafwonden, sneetjes en kneuzingen. Grote verwondingen en letsels komen juist door onveilig gedrag, niet door onveilige of risicovolle situaties! Kinderen moeten dus juist leren om zelf een risico in te leren schatten, en om te gaan met grenzen. Zodat onveilig of grensoverschrijend gedrag opgevangen en beter begeleid kan worden.
Bomen klimmen voor kinderen
Kinderen leren om te gaan met grenzen en risico’s dus, maar hoe vertaalt zich dat in de praktijk? Om veilig te kunnen klimmen zijn er een paar handvatten of spelregels. Met deze handvatten leer je een kind zich bewust te worden van de omstandigheden en de gevaren.
- Houd altijd met drie punten vast. Houd je altijd met drie punten van je lichaam vast aan de boom. Dus twee handen en een voet, twee voeten en een hand enzovoorts. Op deze manier heb je altijd een mogelijkheid om een onverwachtse uitglijer op te vangen.
- Nat is glad. Een boom of speeltoestel dat nat is, is meestal ook glad! Klim niet in natte omstandigheden en voel eerst aan de boom voor het klimmen.
- De stam geeft stevigheid. De stam is de basis van de boom, en is biedt stevigheid. Hoe dichter je rondom de stam klimt, hoe steviger de takken zullen zijn.
- Klim met je buik naar de stam. Door met je buik richting de stam te klimmen kun je altijd terugvallen op diens houvast. Ook kun je beter zien wat je doet, en kun je overal beter bij.
- Kijk goed rond en voel waar nodig. Kijk altijd goed om je heen, welke weg neem je en kan je zo ook weer terug? Let op breekpunten, doorbuigende takken of stukken mos. Voel met een hand of voet eerst voorzichtig voordat je er met je hele gewicht op gaat staan of aan gaat hangen.
- Luister naar je eigen hart, en laat je niet opjagen. Ga nooit hoger dan je zelf durft, en laat een ander niet bepalen hoe hoog jij moet gaan. Wil een ander ook klimmen of wordt je opgejaagd door een ander zijn tempo? Laat diegene dan voor of maak afspraken wanneer hij mag klimmen.
- Zorg voor een goede uitrusting. Natuurlijk is klimmen in de zomer fijner met weinig kleren aan. Maar besef je dat een schaafwond zo gemaakt is. Een stevige broek beschermd je benen. Zorg dat je niet kan blijven hangen of steken aan je kleding. Een capouchon doe je of op je hoofd, of stop je in je trui. Losse veters of koorden aan broeken strik je eerst. Draag geen sieraden als ringen, kettingen of armbanden, hieraan kan je je lelijk verwonden. Zorg dat je schoenen goed stevig zitten en een goed profiel hebben, of klim met blote voeten voor meer grip (let wel op stekels!).
- Leer van je valpartijen. Ben je toch gevallen? Na de eerste schrik en misschien wel een pleister is het een goed idee om te onderzoeken waardoor je bent gevallen. Je kunt veel van leren van je val. Was de tak te dun of hield je je met te weinig punten van je lijf vast? Wat is er gebeurd waardoor je viel, en hoe kun je dit de volgende keer beter aanpakken.
Bomen klimmen begeleiden als ouder/ begeleider
Niet alleen de kinderen hebben soms handvatten en tips nodig om het klimmen veilig te laten verlopen. Ook voor de ouder of verzorger zijn er wat handvatten.
- Til een kind nooit zelf in of uit een boom. Een kind kan pas echt gaan klimmen als hij een bepaalde spierkracht en durf heeft. Door een kind hoger te tillen dan hij zelf kan komen, ga je eigenlijk over zijn grenzen heen. Laat het kind zelf omgaan met zijn grenzen. En ja, teleurstelling omdat een kind niet in een boom of op een klimrek kan komen hoort er ook bij.
- Motiveer je kind, en moedig hem aan. Natuurlijk zijn klimmende kinderen spannend. Probeer zelf rustig te blijven en moedig je kind aan om te blijven onderzoeken op veiligheid. Is het toch te spannend, vertel je kind dan wat je voelt en waarom. Zo kun je je gevoel wel uiten, maar leg je de verantwoordelijkheid voor dit gevoel wel bij jezelf. Als het toch te spannend is, kun je afspraken maken. Bijvoorbeeld, dat een kind niet hoger dan het vogelnest klimt. Vertel duidelijk dat het niet aan het kind ligt, maar dat jij als ouder nog even moet wennen aan de situatie. Uiteindelijk zul je zien dat hoe meer het vertrouwen in je kind groeit, hoe makkelijker het is om met een gerust hart te kijken.
- Troost bij ongelukken, en beschuldig niet. Een kind heeft niks aan een schuldgevoel als het toch over grenzen is gegaan. Het is juist een goede leerschool voor betere keuzes in de toekomst. Blijf rustig, vertel jouw gevoel en moedig het kind aan om volgende keer andere keuzes te maken.
Blijvend grensoverschrijdend gedrag
Maar wat nu als je kind een echte waaghals is, en steeds over grenzen blijft gaan? Grenzen verleggen is een mooi iets, maar te grote risico’s nemen is voor niemand leuk. Als een kind steeds laat zien niet om te kunnen gaan met zijn eigen grenzen, kun je zijn speelveld wat afkaderen. Leg het kind uit dat je hem liever niet gewond ziet, en dat je ziet en merkt dat hij zijn eigen grenzen steeds over gaat. Doordat hij zijn grenzen niet respecteert, moet je dit als ouder voor hem doen. Maak duidelijke afspraken over de hoogte waarop een kind mag klimmen, bespreek de handvatten of stel ze als regels en blijf bij het klimmen. Ook hier leert het kind dat als hij vertrouwen terug geeft, de vrijheid groter wordt.
De appel en de boom
Sommige kinderen kunnen weinig met gesproken woorden en leren meer van ervaringen. Laat het kind eerst oefenen op lagere hoogtes. Blijft het kind te grote risico’s nemen, laat het dan eens een zachte appel naar beneden vallen. Een beetje gekke aanpak, maar bij sommige kinderen is een visuele boodschap duidelijker dan woorden. Angst aanjagen is niet nodig en ongewenst, het bespreken van risico’s en mogelijke gevolgen geeft wel ruimte voor meer focus en oplettendheid.
Meer over buitenspelen en leren
Bomen klimmen tijdens schooltijd is natuurlijk helemaal fijn. In deze blog lees je over het belang van buitenonderwijs. Voor Scharrelkids schreef ik een tweeluik over buitenonderwijs bij de peuters en kleuters. Hierin lees je hoe de buitendagen vorm worden gegeven en hoe kinderen omgaan met zoveel onafgekaderde ruimte. Heb je thuis oudere kinderen? Hier lees je over hun spelontwikkeling, en welke buiten activiteiten voor hen geschikt zijn. Veel klim en speelplezier!
*Bron: veiligheid.nl, position paper
